Tijdens de Franse overheersing werd een dienstplicht voor alle jonge mannen ingevoerd. Deze bleef na het vertrek van de Fransen gehandhaafd. In 1814 werd bepaald dat van elke 100 inwoners er één aangewezen diende te worden als militielid. Op 27 februari 1815 werd daartoe de eerste Militiewet van kracht, die op 8 januari 1817 vervangen werd door de "Wet omtrent de Inrigting der Nationale Militie".

Deze wet beschrijft de inrichting van de Nationale Militie, vervanging van manschappen, etc. etc. Ook wordt in het kort aangegeven dat manschappen bij de oproep gekeurd dienen te worden, maar er staan geen vereisten vermeld in deze wet. De overzichten van ziekten en gebreken, waarvoor men afgekeurd kon worden, werden pas later gemaakt.

Op deze pagina's probeer ik een overzicht te geven van de meest belangrijke documenten, betreffende wetgeving en keuringsvereisten. Zijn er foutjes, op- of aanmerkingen, dan hoor ik dat graag via email.

Wetgeving Nationale Militie

Hieronder diverse wetten en wijzigingen hierop vanaf de eerste Nederlandse wet van 1815:

Wet tot het in werking brengen van Art. 123, 124 en 126 der Grond-wet, met opzigt tot de Nationale-Militie van 27 February 1815
Modellen behorende bij de Wet op de Nationale Militie van 1815.
Wet omtrent de Inrigting der Nationale Militie van 8 januari 1817
Modellen behorende bij de Wet op de Nationale Militie van 1817.
Wet van den 19den Augustus 1861 betrekkelijk de Nationale Militie, ingevoerd op 1 januari 1862
Wet van den 1sten Mei 1863 betrekkelijk de Nationale Militie,
kleine wijziging op de wet van 19 augustus 1861.
Wet van den 22sten April 1864 betrekkelijk de Nationale Militie,
kleine wijziging op de wet van 19 augustus 1861.
Wet van den 11den Julij 1882 tot wijziging van heffing der registraties,
kleine wijziging op de wet van 19 augustus 1861.
Wijzigingen in de wet van 1861, als doorgevoerd in 1898
Verkorte tekst van de genoemde wijzigingen van 1898.
Militiewet van 24 juni 1901, ingevoerd op 1 januari 1902

Koninklijke Besluiten met Overzichten Ziekten en Gebreken

De manschappen dienden voordat zij in dienst konden treden van de Nationale Militie medisch gekeurd te worden. Hiervoor zijn in de loop der jaren meerdere Koninklijke besluiten geweest, die overzichten bevatten van ziekten en gebreken, waardoor iemand goed- of juist afgekeurd kon worden. Deze overzichten (of lijsten) werden door de door de Militieraad aangestelde geneesheren of heelkundigen gebruikt tijdens de keuring. In de loop der jaren zijn hier naar voortschrijdend medisch inzicht de nodige wijzigen op gemaakt.

Reglement van 22 maart 1816 met de lijst van ziekten en gebreken.
Dit reglement was geldig van 22 maart 1816 tot en met 30 november 1817.
Koninklijk Besluit van 30 november 1817 met de lijst van ziekten en gebreken.
Dit reglement was geldig van 30 november 1817 tot en met 15 januari 1821.
Koninklijk Besluit 59 van 15 januari 1821 met de lijst van ziekten en gebreken.
Dit reglement was geldig van 15 januari 1821 tot en met 16 februari 1836.
Koninklijk Besluit 78 van 16 februari 1836 met de lijst van ziekten en gebreken.
Dit reglement was geldig van 16 februari 1836 tot en met 14 april 1862.
Koninklijk Besluit 34 van 25 maart 1862 met de lijst van ziekten en gebreken.
Dit reglement was geldig van 14 april 1862 tot en met 1 mei 1871.
Koninklijk Besluit 9 van 3 maart 1871 met de lijst van ziekten en gebreken.
Dit reglement was geldig van 1 mei 1871 tot en met 2 november 1883.
Koninklijk Besluit 16 van 10 maart 1878, bevat wijzigingen van het Koninklijk Besluit 9 van 1871 (zie hierboven).
Koninklijk Besluit 47 van 7 april 1881, bevat wijzigingen van het Koninklijk Besluit 9 van 1871 (zie hierboven).
Koninklijk Besluit 151 van 2 november 1883, is een volledige herziening van de Reglementen op het geneeskundig onderzoek.
Bij dit Koninklijk besluit horen drie reglementen:

Reglement A. Geschiktheid voor de vrijwillige dienst bij de Zee- en Landmacht.
Dit reglement was geldig van 2 november 1883 tot 1 september 1904.
Reglement B. Geschiktheid van Militieplichtigen (voor de Nationale Militie)
Dit reglement was geldig van 2 november 1883 tot 1 november 1904.
Reglement C. Geschiktheid voor de Schutterijen

Koninklijk Besluit 256 van 30 december 1883, bevat wijzigingen van het Koninklijk Besluit 151, Reglement A, van 1883 (zie hierboven).
Koninklijk Besluit 41 van 4 januari 1897, bevat wijzigingen van het Koninklijk Besluit 151, Reglement A, van 1883 (zie hierboven).
Koninklijk Besluit 113 van 30 mei 1904, is een volledige herziening van de Reglementen op het geneeskundig onderzoek.
Bij dit Koninklijk besluit horen twee reglementen:

Reglement A. Geschiktheid voor de vrijwillige dienst bij de zee- en landmacht.
Dit reglement was geldig van 1 september 1904 tot 15 april 1918.
Reglement B. Geschiktheid van Militieplichtigen (voor de Nationale Militie)
Dit reglement was geldig van 1 november 1904 tot 15 april 1918.

Koninklijk Besluit 173 van 23 mei 1912, bevat wijziging en toevoeging van artikelen in Reglement B van Koninklijk Besluit 113 van 1904.
Koninklijk Besluit 209 van 25 maart 1918. Volledige herziening van de Reglementen op het geneeskundig onderzoek.
Dit reglement was geldig van 15 april 1918 tot 30 augustus 1949.
Bij dit Koninklijk besluit horen twee lijsten:

Koninklijk Besluit J404 van 24 augustus 1949. Volledige herziening van de Reglementen op het geneeskundig onderzoek.
Dit reglement was geldig van 30 augustus 1949 tot 20 september 1960.

Overzichten op andere sites:

Militaire Ambtenarenwet.
Militair Keuringsreglement 1960, deze is geldig vanaf 1 januari 1980 t/m heden.
Bijlage bij Keuringsreglement met Lijst van aandoeningen en gebreken, deze is vanaf 1 januari 1986 t/m heden.

Aanvullende informatie

Naast bovenstaande wetten en Koninklijke besluiten, die direct slaan op de Nationale Militie zijn er uiteraard veel andere bronnen die al dan niet direct met de Nationale Militie te maken hebben. Denk hierbij aan artikelen in medische tijdschriften met op- en aanmerkingen op de wetgeving, instructies voor militie-raden, handleidingen voor miliciens, etc. Hieronder wil ik een aantal van deze zichtbaar maken, zodat duidelijk is, wat er in de samenleving speelde over dit onderwerp.

Literatuur over de Nationale Militie welke op de site van militieregisters.nl vermeld heeft gestaan. De website militieregisters.nl bestaat niet meer.
"Handleiding tot de leer van het Militair Geneeskundig Onderzoek (het Visiteren)", A.W.M. van Hasselt, 1856.
Deze handleiding bevat instructies voor de keurende geneeskundigen of heelmeesters, waarop te letten bij het simuleren of dissimuleren van ziekten, om te voorkomen dat zij ten onrechte afgekeurd, of juist goedgekeurd zouden worden. Het geeft een kijkje in de (medische) keuken van 1856.

Franse overheersing

In de jaren voordat de Nationale Militie werd opgericht zijn tijdens de Franse overheersing veel Nederlanders in (verplichte) Franse militaire dienst geweest. Zij zijn ingeschreven in de stamboeken die in Vincennes bewaard zijn. Deze stamboeken zijn gescand en online te bekijken. Er kan helaas niet gezocht worden op naam, maar de boeken bevatten achterin wel een alfabetisch register.

Mémoire des hommes homepage
Mémoire des hommes directe link naar de zoekpagina.
Korte handleiding hoe te zoeken op bovenstaande site

Zie voor meer informatie en transcripties ook de speciale pagina hierover.

Gerelateerde links

Informatie over de Nationale Militie, militieregisters en stamboeken zijn onder meer op onderstaande sites te vinden. Deze lijst is uiteraard absoluut niet compleet. Alle links openen in een nieuw venster.

Militaire voorouders informatie bij het CBG
Broncommentaren V m.b.t. Nationale Militie
Index van Militaire Stamboeken op Zoekakten.nl, met doorverwijzing naar Familysearch.org.
Informatie over stamboeken bij gahetna.nl

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op: 28 March 2024.