Nationale Militie - Geneeskundig Onderzoek

Handleiding tot de leer van het Militair Geneeskundig Onderzoek

§ 83. Myopia

l). Myopia. - Daar bijziendheid in zekeren graad, althans bij ons te lande, tot vrijstelling van de dienst geregtigt, daar misleiding ten dezen niet moeijelijk is in de uitvoering, en geen bijzonder gevaar voor den bedrieger in zich sluit, is het niet te verwonderen, dat zij vrij algemeen als een der misleidings-ziekten berucht is, die het meest worden ontmoet. Inzonderheid was, in het begin van deze eeuw, in Frankrijk en in andere daarbij ingelijfde Staten, het voorwenden van myopie door lotelingen aan de orde van den dag ¹⁾; en nog in onze dagen moet men daartegen steeds op zijne hoede zijn, hoezeer ontegenzeggelijk het werkelijk optreden van dit oog-gebrek meer en meer schijnt toe te nemen ²⁾. Bijziendheid wordt intusschen niet alleen voorgegeven, maar enkele voorbeelden zijn mij bekend, waar zij inderdaad ook met opzet werd gevormd; bijv, door het aanhoudend lezen van zeer fijn schrift digt bij het oog, maar vooral door het zich gewennen aan het dragen van sterke holle brillen eenigen tijd voor het onderzoek ³⁾.

Tot het herkennen der myopia ficta (want de laatste vorm van misleiding, de m. artificialis, is daarvoor wel niet vatbaar), moet men in de eerste plaats, bij den leeftijd en het beroep van den persoon, het uitwendig voorkomen van het oog, het al of niet bestaan der dusgenoemde, hoewel niet standvastig aanwezige, eigenaardige "myops-physisiognomie" in Aanmerking nemen. Daarbij lette men op de grootte, de welving van den oogbol, het halfsluiten van, of het knippen met de oogleden, de sterke huidrimpeling aan den buitenooghoek, den soms zonder uitdrukking zijnde blik van betoog, de rigting van het oog bij het spreken, de houding van het hoofd bij het lezen, enz. In de tweede plaats, moeten de noodige proeven op het gezigts-vermogen, worden genomen. Men late den man lezen, of zeer kleine voorwerpen zien, en neme naauwkeurig waar, hoe hij zich daarbij gedraagt; ware bijzienden bijv. verkiezen meestal klein schrift ⁴⁾ men kan zich daartoe soms den tabel van Jäger ten nutte maken, met zeer grooten en zeer kleinen druk (z. g. "diamant-schrift"), houden dit het liefst schuins voor een oog en digt bij hetzelve, terwijl zij zich bij het lezen gaarne met den rug naar het licht plaatsen. Kan de persoon, op den aangenomen gezigts-afstand voor het duidelijk lezen (van 250 Ned. strepen), de letters niet goed onderscheiden en geeft hij aan, daartoe het schrift of den druk veel digter bij het oog te moeten houden, zoo kan men trachten zich van de waarheid dezer opgaven met vrij groote naauwkeurigheid te overtuigen met behulp van het dus te noemen "kijk-kastje" van Ruete ⁵⁾. In het algemeen echter volgt nu gemeenlijk de aanwending der gewone brillen-proef. De holle brillen uit den toestel daarvoor tegenwoordig in gebruik (zie terug § 30, noot 1) worden nu, altijd op denzelfden afstand als boven, opgezet; indien het gebrek echt is, zoo moet de man met gemak kunnen lezen met den verzegelden bril, van N° 6½, of met sterkere nummers, die men van N°. 6 tot N°. 1 beproeft ⁶⁾. Kan hij daarmede niet lezen (of kleine voorwerpen onderscheiden), zoo wordt de kwaal als voorgewend beschouwd, of deze bestaat in een' zoo geringen graad, dat zij den man niet volstrekt ongeschikt maakt. Tot meerdere zekerheid kan men in zoodanige gevallen nog het volgende verschalkings-middel bezigen: men houde twee brillen uit den toestel, een hollen en een bollen, van gelijkelijk tegenovergestelde negatieve en positieve brandwijdten, voor elkander, zoodat zij zich natuurlijkerwijze volkomen neutraliseren, en neme nu den schijn aan, alsof door deze combinatie iedereen goed moet kunnen zien. Op gelijke wijze maakte men vroeger wel eens gebruik van eenen bril van ongeslepen of vengster-glas (bij de Duitschers bekend onder den naam van Vexir-brille of "plaag-bril").

Het spreekt van zelven, dat deze laatste proef bij volleerde bedriegers niets kan baten. In het algemeen verschaft ook de bril-proef alleen slechts eene betrekkelijke zekerheid ⁷⁾. Van daar is men er in den laatsten tijd op bedacht geweest, om het onderzoek van myopen nog meer objectief te maken, t. w. door bijzondere toepassing van den oog-spiegel. Vooreerst, is daarbij de aandacht te vestigen, of men, om het retina-beeld regt goed te kunnen onderscheiden, zich bedienen moet van de sterkere holle of negatieve lensjes (gesteld natuurlijk, dat het onderzoekende oog normaal is), en ten anderen, kan, bij den door donders gewijzigden oog-spiegel van Epkens, de bewegelijke mikrometer daartoe dienen, door een scherp beeld daarvan op het netvlies te laten vallen, op afstanden, die verschillend zullen zijn naar den accommodatie-toestand van de waar te nemen oogen, gerigt op de distantie van duidelijk zien ⁸⁾.

Bij deze geheele optische onderzoeking is het ten slotte niet onbelangrijk op te merken, hoe de persoon daarbij gezind is, of hij weigerachtig is dan of hij medewerkt; en ten anderen, of zijne oogen rood worden en tranen, of andere sporen van buitengewone inspanning vertoonen, daar dit bij werkelijk bijzienden minder het geval is.

Intusschen moeten wij opmerken, dat de positieve herkenning van myopie, niettegenstaande al deze pogingen der physiologen en geneeskundigen, nog te wenschen overlaat ⁹⁾. Het ware uit dien hoofde misschien beter, om althans lotelingen met niet zeer belangrijke graden van dit gebrek toch aan te nemen, even als men personen met herniae, tinea, enz. bij de Militie aanneemt. Het opzettelijk vormen van bijziendheid zou daardoor den bodem kunnen worden ingeslagen, en de manschappen behoefden dan slechts voor bepaalde diensten te worden bestemd, even als men dit elders heeft voorgeschreven ¹⁰⁾.

Aanmerking. Over dissimulatie van dit gebrek behoeft niets te worden toegevoegd aan hetgeen reeds over het algemeen onderzoek der oogen (§ 72) is opgegeven.

Noten bij dit artikel

1) Volgens opgaven van dien tijd uit Frankrijk, werden dáár, alleen uit het Departement de la Seine, van het jaar 1800 tot 1810, ruim 600 lotelingen wegens bijziendheid voor de militaire dienst afgekeurd!

2) Jaarlijks hebben wij de gelegenheid ons daarvan te overtuigen bij vele jeugdige vrijwilligers (bij welke dus van simulatie geene sprake zijn kan), die zich als adspiranten voor de Gen. dienst of voor de Akademie te Breda aanmelden. In het bijzonder is dit het geval met de z. g. myopia in distans. Omtrent deze wijziging kan ik niet nalaten op te merken, hoe zeer zij bij onwilligen vatbaar is voor misleiding. Immers de gewone bril-proeven voor de eenvoudige myopie kunnen hier volstrekt geene beslissing geven. Zwakke concave glazen moeten wel is waar de z.g. myopia in distans opheffen, maar personen met gezonde oogen kunnen daardoor ook zien en onderscheiden, zoowel als met het bloote oog. Het is dus wenschelijk, dat hierin door de physiologen en opthalmologen spoedig worde voorzien. Zie over de natuur van dit gebrek, waarvoor nog geene goede algemeene bepaling is aangenomen, en welke nog zeer verschillend wordt opgevat: Von Graefe, in Archiv f. d. Opthalmol. van hem, Arlt en Donders, 1855, 2 B. l Abth. S. 158.

3) Dit gewennen van dienstpligtigen, die zich wilden onttrekken aan de dienst, had vooral in vroegere jaren plaats, toen men zich ligter den destijds alleen gebezigden normaal-bril van n°. 10 (van den brillenslijper Regenbogen) kon aanschalFen, Personen, die zich daardoor van de Schutterij hebben vrij gemaakt, zijn mij bekend!

4) Bedriegers, daarmede niet bekend, verkiezen veeltijds groot schrift, in de meening, dat zij reeds daardoor te kennen geven, dat hunne oogen "zwak" zijn, want als zoodanig beschouwen zij ten onregte den aard der bijziendheid,

5) Het met evenveel vernuft als eenvoudigheid ingerigte kijk-kastje van Ruete kan dienen, om bij het beproeven van het gezigts-vermogen, alle kans voor den mogelijken simulant af te snijden, om den afstand en de grootte der letters die men hem laat lezen, door vergelijking te kunnen bepalen. Het bestaat uit een, op een houten voetstuk geplaatst, kartonnen of bordpapieren kastje, dat van achteren en onderen open is, zoodat de lijder met het hoofd daarin kan worden geplaatst. In den voorvand bevindt zich een klein gaatje (van 2 a 3 Par. lijn diameter). Juist hiervoor wordt binnen het kastje eene eenvoudige buis (zonder glazen) bevestigd, die insgelijks van karton kan zijn, doch, even als een verrekijker uit- en tot op 1 Par. duim in-geschoven kan worden. In de rigting van dezen kijker en parallel met deze, loopt er van den onderwand van het kastje eene houten schaal of maat naar voren, ter lengte van 24 Par. duim. Op deze is perpendiculair een vrij groot wit scherm bevestigd, dat vóór en achteruit bewogen als ook om zijne as kan gedraaid worden. Aan de eene zijde van dit scherm zijn woorden, getallen (en, voegen wij daarbij, eenige andere figuren voor hen die niet kunnen lezen) geteekend, van eene vrij groote afmeting; aan de andere zijde moeten deze klein zijn. De onderlinge afstand van iederen regel (men kan er drie op eene zijde plaatsen) in verticale rigting, mag niet minder dan 1 a 2 Par. duim bedragen. Dit om steeds slechts één woord of regel gelijk in het gezigtsveld te brengen. In verband hiermede moet bovendien buiten aan het kastje, vóór de opening van den kijker, een horizontaal beweegbaar schuifje zijn aangebragt met gaatjes van verschillende grootte. Wanneer het scherm ver af wordt geplaatst, schuive men een klein gaatje voor de opening; dit digt bij zijnde, verkieze men een grooter gat. - Wenscht men nu dit werktuig bij myopen te beproeven, zoo plaatse men hen in het kastje, na vooraf het kijkgat te hebben gesloten, bewege het scherm eenige malen voor- en achterwaarts en stelle het nu definitief, met de kleine letters, op een geringen afstand (van 3 a 4 Par. duim), en late den man zien door een groot gat; zegt hij, thans niets te kunnen onderscheiden, zoo is hij gewis niet bijziende. - Vervolgens wijzige men de proef; schuive het scherm met de groote teekens op den versten afstand (van 20 of meer Par. duimen), late hem zien door een klein gaatje, en vrage hem nu weder: of hij dit kan onderscheiden? (voege daar zelfs bij, dat hij dit moet kunnen, hoe zwak zijn oog ook zij). Kan hij dit, zegt Ruete, zoo is daarin een tweede bewijs gelegen, dat hij niet myopisch is. Physikalische Untersuchung des Auges, Leipzig, 1854, groot 4°, S. 11.

6) Zie verder over deze bril-proeven de Aanschrijvingen in het Aanhangsel op dit werk. Eenigzins gewijzigd is deze ook bij de Fransche armée in gebruik; om afgekeurd te worden moeten de reclamerenden, op een afstand van 300 of 350 Ned. strepen, kunnen lezen met de holle brillen, bij hen n°. 3 en 4 genoemd, - en bovendien, verwijderde voorwerpen duidelijk kunnen onderscheiden met behulp van hunnen concaven bril van N°. 5½. Zie Boudin, Résumé des dispositions légales, etc, p. 13. - De laatste proef is bij ons nog niet voorgeschreven, doch verdient wel te worden bewerkstelligd; zij is vooral noodig tot het constateren der z. g. myopia in distans. Wanneer men bij dit laatste gebrek de voorgeschreven proeven op het schrijf-bord neemt, passe men op, dat de persoon de bewegingen der hand bij het schrijven niet kan volgen; zonder dit is dissimulatie mogelijk, waarvan ons een autentiek voorbeeld bekend is.

7) Lotelingen worden dan ook wegens myopie niet onvoorwaardelijk, maar slechts voor een jaar vrijgesteld. Keurings-Reglement, 2^e Afdeeling. - Evenzoo mogen reeds ingelijfde, doch ter zake van myopie oorspronkelijk afgewezene personen, niet finaal worden ontslagen, dan na alvorens te 's Hage bij een der Korpsen in subsistentie gesteld te zijn, en daar met een bijzonder, ons niet nader bekend, optisch toestel nogmaals te zijn onderzocht door eene Commissie ad hoc. Aanschr. 24 Mei 1843, n°. 43.

8) Helmholtz is terstond op de gedachte gekomen, om de bijziendheid door zijnen oogspiegel met objectieve zekerheid te herkennen, Donders vooral heeft dit denkbeeld opgevat en hij heeft zich op de genoemde wijze voorgesteld, om te kunnen bepalen, op welken afstand van het waargenomen oog zich een voorwerp bevinden moet, om een duidelijk beeld op de retina van dat oog te werpen, welk beeld alsdan door den waarnemer zelven wordt gezien. Als zoodanig voorwerp dient de gezegde binnen in de oogbuis verschuifbare mikrometer, die echter tot op eenen geringen afstand van slechts 8 centimeters van het oog moet kunnen worden gebragt voor zeer sterke graden van bijziendheid. De afstand des mikrometers van den spiegel, gevoegd bij den afstand van het waargenomen oog van den spiegel, wijst dan onmiddellijk den afstand aan, voor welken het waargenomen oog geaccommodeerd is. Volgens Donders, overtreft deze wijze van onderzoek alle andere diagnostische hulpmiddelen in geval van vooronderstelde simulatie. Zie het Nederlandsch Lancet, 3 Serie 2^e Jaargang, 1853, bladz. 505, en id. id, 3^e Jaargang, 1854, bladz. 485.

9) Deze onzekerheid, vooral niet betrekking tot de bril-proeven, vindt hierin haren grond, dat sommige menschen, hetzij door aanhoudende oefening, hetzij door een buitengewoon sterk ontwikkeld accommodatie-vermogen, in staat zijn, om, althans voor een kort oogenblik, door de meeste soorten van glazen, holle zoowel als bolle, evenzeer op den bepaalden afstand te kunnen zien, als met het bloote oog. Behalve dat daarvan den Heer Kerst, Donders en mij voorbeelden bekend zijn, vestigden Fallot, Gavin, Vallez en anderen reeds voorlang hunne aandacht op deze exceptionele toestanden.

10) In Frankrijk keurde men, ten tijde van het Keizerrijk, de dienstpligtige myopen niet meer af, maar plaatste hen bij de mineurs en de hospitaal-soldaten. In Pruissen keurt men tegenwoordig slechts de bijzonder hooge graden af, doch neemt men zelfs diegenen nog aan, die slechts in staat zijn, om personen op tien passen afstands goed te kunnen onderscheiden! Zij worden dan nog voor verschillende andere Landsdiensten als de bovengenoemde gebruikt, en de ligtere graden worden bij de Kompagniën der Infanterie geplaatst in het tweede gelid, terwijl zij bij het op wacht trekken, alleen op dubbel-posten worden gesteld. Door het nemen van deze en dergelijke maatregelen werd déér de voorwending van deze kwaal krachtig onderdrukt.